Contactgegevens en meer informatie
Vanuit welke organisatie(s) is de interventie opgezet?
Universiteit Utrecht
Type organisatie:
Universiteit
Contactperso(o)n(en):
dr. Ellen Koster
Telefoonnummer:
E-mailadres:
e.koster@uu.nl
Hoe was de ontwikkeling van de interventie gefinancierd?
Middels een ZonMw GGG subsidie en daarnaast co-financiering van UMENZ (software ontwikkelaar van de applicatie & computer systeem).
Zijn één (of meer) wetenschappelijke publicatie(s) beschikbaar?
- Kosse RC, Murray E, Bouvy ML, de Vries TW, Stevenson F, Koster ES. Potential normalization of an asthma mHealth intervention in community pharmacies: Applying a theory-based framework. Res Social Adm Pharm. 2019 May 14. pii: S1551-7411(18)30810-6. doi: 10.1016/j.sapharm.2019.05.004.
- Kosse RC, Bouvy ML, de Vries TW, Koster ES. Evaluation of a mobile health intervention to support asthma self-management and adherence in the pharmacy. Int J Clin Pharm. 2019 Apr;41(2):452-459. doi: 10.1007/s11096-019-00798-3. Epub 2019 Apr 27.
- Kosse RC, Bouvy ML, de Vries TW, Koster ES. Effect of a mHealth intervention on adherence in adolescents with asthma: A randomized controlled trial. Respir Med. 2019 Mar;149:45-51. doi: 10.1016/j.rmed.2019.02.009. Epub 2019 Feb 16.
- Kosse RC, Bouvy ML, Belitser SV, de Vries TW, van der Wal PS, Koster ES. Effective Engagement of Adolescent Asthma Patients With Mobile Health-Supporting Medication Adherence. JMIR Mhealth Uhealth. 2019 Mar 27;7(3):e12411. doi: 10.2196/12411.
Beschrijving van de interventie
Wat is de naam van de interventie?
ADAPT: ADolescent Adherence Patient Tool
In welke setting is de interventie getest?
Eerste lijn: Openbare apotheek; aantal: 66
Op wie richt de interventie zich (doelgroep)?
Patiënten
Bij welke deelnemers is de interventie getest?
Aandoening(en): Adolescenten (leeftijd 12 - 18 jaar) met astma
Geneesmiddel(en): Inhalatiecorticosteroiden (R03)
Toedieningsvorm(en):Inhalatie
Type medicatie (preventief, symptomatisch, …): Preventie en behandeling van ontsteking in luchtwegen
Op welke fase(s) van het geneesmiddelgebruik richt de interventie zich?
Het gebruiken van de medicatie zoals is overeengekomen met de arts
Wie biedt de interventie aan de doelgroep aan (wie voert de interventie uit)?
Zorgverlener: Apotheker of apothekersassistent
Korte beschrijving van de interventie
De ADAPT mHealth-interventie (gerealiseerd door Umenz Benelux) bestond uit een smartphone applicatie (app) voor astmapatiënten, die gekoppeld was aan een computerprogramma in de openbare apotheek. De app bevatte verschillende functies: vragenlijst waarmee de klachten over de tijd gevolgd konden worden, medicatie-alarm om niet te vergeten de geneesmiddelen in te nemen, korte filmpjes als voorlichting en motivatie, chat met andere deelnemers om het contact met lotgenoten te verbeteren, chat met de apotheker om het contact tussen de adolescent en zijn apotheker te verbeteren, vragen over therapietrouw. De apotheker kan middels het computerprogramma de patiënt over de tijd volgen, en indien nodig contact opnemen door bijvoorbeeld chatberichten te sturen.
Hoe vaak en hoe lang wordt de interventie gegeven (intensiteit en doorlooptijd)?
In de studie hadden apothekers en patienten 6 maanden toegang tot de app.
Wat is nodig voor implementatie in de dagelijkse praktijk
Middelen
Is training nodig om de interventie te kunnen aanbieden/uitvoeren?
Ja
Wat is de tijdsbesteding voor de zorgverleners, patiënten of andere betrokken bij de interventie?
Zorgverlener: Afhankelijk van klachten/vragen patient
Patiënt: Afhankelijk van astma controle en eventuele vragen die patient heeft
Andere betrokkenen:
Welke extra middelen zijn nodig bij het inzetten van de interventie?
Financieel (euro’s per patiënt/jaar):
Arbeid (uren per patiënt/jaar); aantal:
Materialen:
Wordt de interventie vergoed?
Nee
Welke (informatie)materialen zijn er over de interventie te verkrijgen?
- Handleiding voor inzetten interventie
- Vragenlijsten
- Algoritmen/software, bijv. om deelnemers te selecteren
- Ander materiaal: De interventie (computersysteem voor apotheek & app voor patient) is ontwikkeld door UMENZ (www.umenz.com) en kan via hen verkregen worden.
Benodigde aanpassingen interventie of huidige zorg
Sluit de interventie aan op de reguliere zorg (inpasbaarheid in dagelijkse praktijk)?
Ja, deels;
De interventie voorziet in een manier van communiceren en begeleiden die past bij de doelgroep (adolescenten). Zij komen zelf nauwelijks in de apotheek. Gebruik van een mHealth interventie is daarom juist geschikt voor communicatie en begeleiding van deze groep patienten.
Is de interventie reeds gebruikt buiten de onderzoeksomgeving?
Nee,
Waarom niet?: Er zijn nog geen apotheken geweest die de interventie voor adolescenten met astma ingezet hebben. Via umenz zijn er wel soortgelijke interventies beschikbaar voor andere patientgroepen die ook gebruikt worden.
Geleerde lessen / tips van de interventie ontwikkelaar
Wat verliep in de uitvoering boven/naar verwachting goed?
Deelnemers waren enthousiast over het gebruik van de interventie en vonden deze makkelijk in gebruik.
Wat kan een volgende keer beter worden gedaan?
De interventie is effectief bij adolescenten met een lage therapietrouw bij start van studie. Wij hebben een brede groep geincludeerd, voor volgende keer focus op adolescenten met een lage therapietrouw.
Onderzoek naar effectiviteit van de interventie
Design
Wat was het ontwerp van het onderzoek?
Cluster randomized controlled trial
Wanneer was de studieperiode?
Start inclusie: 01-07-2015
Einde inclusie: 01-05-2016
Einde follow-up: 01-07-2017
Populatie
Achtergrondkenmerken
Gemiddelde leeftijd: 15.2 jaar controle groep / 15.0 jaar interventie groep
Geslacht: 51.0% vrouw controle groep / 55.2 % vrouw interventie groep
Opleidingsniveau:
Etniciteit: 97.3% Nederlandse afkomst controle groep / 98.9% Nederlandse afkomst interventie groep
Comorbiditeit:
Andere relevante kenmerken (bijv. geletterdheid, samenstelling huishouden, etc.)::
Wat zijn gehanteerde in-/exclusiecriteria bij het selecteren van deelnemers voor de interventie?
Inclusie: Leeftijd 12 - 18 jaar, afhalen van ten minste 2 receptem voor een ICS of ICS-LABA combinatie preparaat in de afgelopen 12 maanden, in het bezit van een smartphone (iOS of Android).
Exclusie: Onvoldoende begrip van de Nederlandse taal of medicatie niet in eigen beheer (afhankelijk van mantelzorg of zorgverlener).
Bij hoeveel deelnemers is de interventie uitgetest (zowel interventie als controle groep)?
Total: 87 interventie groep & 147 controle groep
Hoeveel interventiegroepen zijn er in de studie?
1
Adolescenten (12 - 18 jaar) met astma die een inhalatie corticosteroid gebruiken. De controlegroep ontvangt usual care vanuit de apotheek bij het afleveren van hun geneesmiddel.
Hoeveel deelnemers zijn er uitgevallen en waardoor kwam dit (drop-out)?
Aantal: 1
Mogelijke verklaring: 1 persoon heeft de app niet gedownload
Uitkomsten
Welke effectmaten zijn bekeken?
Therapietrouw als primaire uitkomstmaat Klinische uitkomstmaten; Namelijk: Controle van astma en allergische rhinitis (CARAT) Door patiënten gerapporteerde maten (PROM’s, QoL); Namelijk: Kwaliteit van leven
Welke methode is gebruikt om therapietrouw te meten?
- Vragenlijsten: MARS vragenlijst
Hoe is therapietrouw geoperationaliseerd?
Op basis van de score op de MARS vragenlijst (kan tussen 5 en 25 liggen), waarbij een hogere score een hogere therapietrouw betekend. De MARS-score is als continue uitkomstmaat gebruikt.
Welk effect op therapietrouw is gevonden per interventiegroep versus de controlegroep?
Therapietrouw scores (gemeten met de MARS) van patienten met een lage baseline score (MARS scores ≤19; n = 76) namen toe met 1.42 punten in de interventie groep (n = 26). Therapietrouw scores van patienten in de controle (n = 50) daalden met 0.70 punten. Dus er was een positief effect van de interventie op therapietrouw (MARS +2.12, p = 0.04). Dit effect was sterker (MARS +2.52, p = 0.02) bij patienten met een lage therapietrouw EN ongecontroleerd astma (n = 74).
Was de interventie effectief in het verbeteren van relevante klinische uitkomsten?
Nee
Was de interventie kosteneffectief t.o.v. standaard zorg?
Niet onderzocht
Is gekeken naar intervention fidelity?
Ja; Namelijk: We hebben gekeken en of hoe de interventie gebruikt werd door adolescenten. Het bleek dat 86 adolescenten (leeftijd 15.0 ± 2.0 jaar) de ADAPT app gemiddeld 17 keer hebben gebruikt per 202 persoon (range 1 - 113). Gemiddeld werden er drie verschillende functies gebruikt, en 13% van de adolescenten (n=11) had alle functies van de app gebruikt. De meeste adolescenten gebruikten de vragenlijsten om de klachten en de therapietrouw te monitoren, daarna de filmpjes, de chat met de apotheker, en de chat met de andere deelnemers. Vrouwen gebruikten de app vaker dan mannen (p=0.01), en gedurende een langere periode (p=0.03).
Input van stakeholders
Heeft er achteraf een procesevaluatie met de deelnemers plaatsgevonden en wat waren de belangrijkste uitkomsten?
Ja, met patiënten en zorgverleners
Via individuele interviews