Real Time Medication Monitoring met SMS herinneringen bij mensen met diabetes type 2

Wat is de naam van de interventie?

Real Time Medication Monitoring met SMS herinneringen bij mensen met diabetes type 2

In welke setting is de interventie getest?

Eerste lijn: Openbare apotheek; aantal: 40

Op wie richt de interventie zich (doelgroep)?

Patiënten

Bij welke deelnemers is de interventie getest?

Aandoening(en): Diabetes type 2
Geneesmiddel(en): Diabetesmedicatie (A10B)

Toedieningsvorm(en):Oraal (tabletten)
Type medicatie (preventief, symptomatisch, …): Medicatie om fysiologische functies te herstellen / verbeteren

Op welke fase(s) van het geneesmiddelgebruik richt de interventie zich?

Het gebruiken van de medicatie zoals is overeengekomen met de arts

Wie biedt de interventie aan de doelgroep aan (wie voert de interventie uit)?

Zorgverlener: apotheker / apothekersassistent

Korte beschrijving van de interventie

De interventie bestaat uit 3 onderdelen, waarvan de eerste twee de kernelementen zijn: (1) Real Time Medication Monitoring (RTMM) medicijndoosje waarmee in real-time medicatie inname momenten (openingen van het doosje) geregistreerd worden op een centrale server; (2) SMS die ter herinnering verstuurd wordt als de patiënt dreigt zijn medicatie vergeten in te nemen (niet ingenomen binnen afgesproken tijdsperiode); (3) persoonlijke website waarop het innameoverzicht te zien is per maand na inloggen (toegankelijk voor zowel de patiënt als de zorgverlener (na toestemming van patiënt))

Hoe vaak en hoe lang wordt de interventie gegeven (intensiteit en doorlooptijd)?

Gedurende 6 maanden gebruikten patiënten het RTMM-medicijndoosje en ontvingen zij SMS herinneringen voor vergeten inname momenten.

Middelen

Is training nodig om de interventie te kunnen aanbieden/uitvoeren?

Nee

Wat is de tijdsbesteding voor de zorgverleners, patiënten of andere betrokken bij de interventie?

Zorgverlener: Uitgeven van het RTMM-medicijndoosje incl. informatie en instructie geven over gebruik van het doosje. Samen met de patiënt instellen van de tijdsperiodes waarbinnen de patiënt de medicatie inneemt.
Patiënt: In ontvangst nemen van het RTMM-medicijndoosje in de apotheek en met apotheker / apothekersassistent de tijdsperiodes instellen waarbinnen de patiënt de medicatie zal innemen. 
Andere betrokkenen: n.v.t.

Welke extra middelen zijn nodig bij het inzetten van de interventie?

Financieel (euro’s per patiënt/jaar): niet bekend
Arbeid (uren per patiënt/jaar); aantal: 1
Materialen: instructie/informatiemateriaal behorend bij gebruik RTMM-doosje

Wordt de interventie vergoed?

Nee

Welke (informatie)materialen zijn er over de interventie te verkrijgen?

• Handleiding voor inzetten interventie


• Informatiefolder voor patiënten en/of zorgverleners
• Vragenlijsten

---

Benodigde aanpassingen interventie of huidige zorg

Sluit de interventie aan op de reguliere zorg (inpasbaarheid in dagelijkse praktijk)?

Ja, deels;

Al kost het de patiënt en zorgverlener weinig extra tijd om de interventie uit te voeren, waardoor het in reguliere zorg past, zijn er extra kosten aan verbonden. Kosten voor het gebruik van het RTMM-medicijndoosje incl. service voor versturen van SMS herinneringen (en eventueel inzicht in innamepatronen via persoonlijke website)

Is de interventie reeds gebruikt buiten de onderzoeksomgeving?

Ja,
Waar (setting): Op verschillende plekken 
Bij wie (patiëntengroep): Bij verschillende patientengroepen 
Door wie (contactgegevens): door verschillende organisaties (zie voor meer informatie van RTMM in de praktijk: https://sensemedic.com/)

---

Geleerde lessen / tips van de interventie ontwikkelaar

Wat verliep in de uitvoering boven/naar verwachting goed?

Patiënten waren over het algemeen enthousiast over de interventie, en zagen de meerwaarde ervan in. Dit bleek uit het feit dat veel patiënten de 6 maanden volmaakten. Er waren weinig technische problemen.

Wat kan een volgende keer beter worden gedaan?

De werving van patiënten lag in handen van de apotheek. Ondanks het grote aantal apotheken verliep de werving moeilijk. Er waren grote verschillen tussen apotheken in enthousiasme en moeite die men deed om patiënten te werven. We zagen dat in apotheken waarvan de apothekersassistent enthousiast was en zelf ook de meerwaarde inzag van de interventie, er beduidend meer patiënten geïncludeerd werden. Dus hoe de interventie wordt aangeboden (uitstraling van de zorgverlener), is een belangrijk aspect.

Design

Wat was het ontwerp van het onderzoek?

Randomized controlled trial

Wanneer was de studieperiode?

Start inclusie: 01-07-2008
Einde inclusie: 01-05-2009
Einde follow-up: 01-11-2010

---

Populatie

Achtergrondkenmerken

Gemiddelde leeftijd: Interventiegroep 1 (SMS): 54,9 (SD: 6,6) Interventiegroep 2 (monitoring): 54,6 (SD: 6,9) Controlegroep: 55,4 (SD: 7,8)
Geslacht: Interventiegroep 1 (SMS): 55,4% man Interventiegroep 2 (monitoring): 54,2% man Controlegroep: 50,9% man
Opleidingsniveau: Interventiegroep 1 (SMS): geen/laag 30,4%, middelbaar 32,1%, hoog 19,6%; Interventiegroep 2 (monitoring): geen/laag 35,4%, middelbaar 20,8%, hoog 25,0%; Controlegroep: geen/laag 45,6%, middelbaar 35,1%, hoog 15,8%;
Etniciteit: Interventiegroep 1 (SMS): Nederlandse achtergrond 51,8%, (niet-)Westerse achtergrond 32,2%; Interventiegroep 2 (monitoring): Nederlandse achtergrond 54,2%, (niet-)Westerse achtergrond 29,2%; Controlegroep: Nederlandse achtergrond 68,4%, (niet-)Westerse achtergrond 31,6%;
Comorbiditeit: Interventiegroep 1 (SMS): aanwezigheid comorbiditeit bij 96,4%, Interventiegroep 2 (monitoring): aanwezigheid comorbiditeit bij 91,7%, Controlegroep: aanwezigheid comorbiditeit bij 93,0%
Andere relevante kenmerken (bijv. geletterdheid, samenstelling huishouden, etc.)::

Wat zijn gehanteerde in-/exclusiecriteria bij het selecteren van deelnemers voor de interventie?

Inclusie: 1) minstens 1 jaar gebruik van orale diabetesmedicatie; 2) indien gecombineerd met orale medicatie: gebruik van insuline voor minstens een half jaar; 3) refill adherence van 80% of minder (percentage opgehaalde medicatie in het jaar voorafgaand aan de interventie); 4) tussen 18-65 jaar oud; 5) voor het laatst orale diabetesmedicatie opgehaald in de 2 maanden voor de start van de interventie; 6) Nederlandse taal machtig; 7) gebruik van een mobiele telefoon

Exclusie: geen gespecificeerd

Bij hoeveel deelnemers is de interventie uitgetest (zowel interventie als controle groep)?

Total: Interventiegroep 1 (RTMM-medicijndoosje incl. SMS herinneringen): 56 patiënten Interventiegroep 2 (alleen monitoring met RTMM medicijndoosje): 48 patiënten Controlegroep: 57 patiënten Total: 161 patiënten

Hoeveel interventiegroepen zijn er in de studie?

2 of meer, aantal: 2

Interventiegroep 1 ontving het RTMM medicijndoosje met SMS herinneringen op maat en toegang tot een persoonlijke website. Interventiegroep 2 ontving alleen het RTMM medicijndoosje waarmee hun medicatie inname gemonitord werd.

De mensen in de controlegroep ontvingen de orale diabetesmedicatie van de apotheek volgens de uitgifte richtlijnen van de KNMP

Hoeveel deelnemers zijn er uitgevallen en waardoor kwam dit (drop-out)?

Aantal: interventiegroep 1: 11 patiënten; interventiegroep 2: 14 patiënten
Mogelijke verklaring: 4 personen in interventiegroep 1 gaven en reden op: onregelmatig werkrooster, slechte mobiele verbinding (bij grens NL-DE), gestopt met orale therapie, verloor interesse. 3 personen in interventiegroep 2 gaven en reden op: vertrek naar het buitenland (emigreren), medicijndoosje te onhandig.

---

Uitkomsten

Welke effectmaten zijn bekeken?

Therapietrouw als primaire uitkomstmaat

Welke methode is gebruikt om therapietrouw te meten?

• Vragenlijsten: MARS-5
• Afleverdata apotheek
• Elektronisch monitoren (bijv. MEMS)

Hoe is therapietrouw geoperationaliseerd?

Met behulp van apotheekdata: refill adherence, continu gemeten via de medication possession ratio (MPR) Met behulp van elektronisch monitoren: - percentage gemiste doseringen - percentage innames binnen bepaalde tijdsperiodes (gestandaardiseerde windows van 1, 2, 3 of 4 uur rond het innamemoment) - aantal dagen zonder inname

Welk effect op therapietrouw is gevonden per interventiegroep versus de controlegroep?

Na 1 jaar was de therapietrouw (refill adherence) in de SMS groep (interventiegroep 1) significant hoger dan in de controlegroep (79.5% versus 64.5%; p<.001), en significant verbeterd ten opzichte van baseline (+16.3%; p<.001). Gemiddelde therapietrouw in de non-SMS groep (interventiegroep 2) bereikte 73.1% (+7.3%; p<.05), wat niet significant verschilde ten opzichte van de controlegroep (p=.06). Na 2 jaar hield de verbeterde therapietrouw aan in de SMS groep en bleef significant hoger dan de controlegroep (80.4% versus 68.4%; p<.01), in tegenstelling tot de non-SMS groep wiens therapietrouwniveau weer terug zakte naar baseline niveau (65.5%).

Was de interventie effectief in het verbeteren van relevante klinische uitkomsten?

Niet onderzocht

Was de interventie kosteneffectief t.o.v. standaard zorg?

Niet onderzocht

Is gekeken naar intervention fidelity?

Nee

---

Input van stakeholders

Heeft er achteraf een procesevaluatie met de deelnemers plaatsgevonden en wat waren de belangrijkste uitkomsten?

Ja, met patiënten

Patiënten die herinneringen kregen rapporteerden vaker zich beter bewust zijn van hun geneesmiddelgebruik en hun medicatie beter in te nemen door het RTMM-systeem dan patiënten die geen SMS kregen. Aan patiënten in de SMS-groep is ook gevraagd wat hun ervaringen waren met de SMS-herinneringen. Ongeveer driekwart gaf aan dat de SMS’jes hen helpen aan de medicatie te denken en een nog groter deel van de patiënten (83%) vindt het prettig te weten dat zij herinnerd worden indien ze hun medicatie vergeten in te nemen. Deze resultaten laten zien dat RTMM over het algemeen goed geaccepteerd werd en dat de SMS-herinneringen op prijs werden gesteld.